* Stuthan 'sa Ghàidhlig


Sgeul no dha bhuamsa 'sa Ghàidhlig

Aithris air Senate na h-Alba 18/06/1994

Sgeulachdan bho ard-chomhairle na h-Alba (Tales from the Scottish Senate)

First hand report from the two meetings held today in the Old Royal High School in Edinburgh, the site for a Scottish Parliament. The meetings concerned the establishment of a Scottish Senate to act as a way for the ordinary people and organisations of Scotland (not policitians) to influence future political direction in this country. I asked that if it was the intention to involve a wide range of Scottish societies, why were there no Gaelic organisations there or use of Gaelic - it is important that such an organisation represents all of Scotland and that Gaels can feel they belong to such an organisation too. A bilingual report was given out from a similar body in Wales. It is not often that ordinary citizens get the chance to speak in a Parliamentary chamber and I found the day very interesting. It was surprising how many people I met there that I knew from other walks of life.

A chairdean, Tha mi direach air ais bho dà coinneamh cudthromach ann an Dùn Éideann - dà coinneamh aig sean ard-sgoil Rioghail faisg air ceann ear Sràid a' Phrionnsa, aite sònraichte far am bi pàrlamaid na h-Alba (nuair Tonaidh Blair aig Sràid Downing ann 3 bliadhnean 's docha?).

Anns a' mhadainn bha "Coalition for Scottish Democracy" (nach eil ainm Gàidhlig aige?) ga stiùireadh. Chuir iad litreachan a-mach gu mìle buidheann air feadh Alba, buidheann gu h-araid gan politeach (mar eisimpleir: eaglaisean, buidheann foghlam, comhairlean -roinn agus sgìre, buidheann oileanach, buidheann boireannach, ealain, gnothach, agus mar sin bho rathad sam bith ann an Alba). Bha seòmar gu math làn (cho làn ris an ugh, mar a chanais iad) 's docha dà ceud duine ann ach cha robh buidheann Gàidhealach no Gaìdhlig ann idir, tha mi duilich ag radh.

Cho-dhiù, bha an coinneamh airson a chuir cumhachd gu sluagh na h-Alba, agus a' brosnachadh deasbad am measg poblachd na h-Alba air Riaghaltas na h-Alba fhèin. Saoil mi-fhèin gu bheil cus buidheann ann an-dràsda airson a' brosnachadh Parlamaid ann an Alba, ach 'be buidheann eadar-dhealaichte riutha a bh'ann an duigh - 'se forum airson poblachd na h-Alba agus cha robh moran politicians ann idir!

Bha Caimbeul Christie bho STUC chur fàilte gu na duine ann, agus bha Seoras Kerevan bho comhairle sgìre Dun Eideann bruidheann an deidh sin. Thuirt e gum bidh e airson a' steidheachadh dàrna seòmar ann Parlamaid na h-Alba (chan eil mar "House of Lords" idir) ach dàrna seòmar airson co-dhùin dé seòrsa ceann-còmhraidh a bhios aig Pàrlamaid ann an Dùn Eideann agus dé seòrsa eile a bhios fuireach le Pàrlamaid ann an Lunnainn. Thuirt e beagan mu dhéidhinn Lord Cockburn, duine ainmeil bho'n 19mh linne. Bha e na sgoilear aig an ard-sgoil sin agus thuirt e gun robh e gu math toilitche leis a sgoil sin, bha sgoil airson duine bochd agus beairteach, duine bho àite sam bith ann am beatha Dhun Eideann ag obair còmhla ri cheile ann an aon aite, mar a bha e an duigh, anns an sgoil aige.

Bha triùir fear-labhairt an déidh sin, Judith Gillespie bho comann Parant-Teagaisg na h-Alba, Maureen NicNiall bho Age Concern agus an t-Urr Maxwell Craig bho "Action of Churches Together in Scotland (ACTS)". Bha iad a' bruidhuinn carson a bha iad airson seo uile dheth agus na seórsa rudan a bha iad ag iarraidh leatha. Nuair a chrioch iad, bha ceistean agus connsaich agus còmhradh bho'n làr (bho duine sam bith ag iarraidh bruidhinn). Bha fichead duine eile thoir beachdan agus an déidh iad, bha duine bho Cuimrigh thoir facal no dha air buidheann coltach ri seo ann a' Chuimrigh. Thoir e a-mach duileagan air (ann Beurla agus Cuimris).

An déidh biadh meadhoinn latha, bha coinneamh eile ann agus bha Scotland on Sunday agus Common Cause ga stiùradh. Bha'n priomh coinneamh airson buidheann agus bha an dàrna ann am feasgar airson duine sam bith, gu h-àraidh duine cumanta agus na beachdainn aca. Bha an coinneamh dà uair tìde agus thuirt mi beagan - bha mi airson a chur a-mach politics bho dàrna-seòmar mar sin, chan eil mi ag iarraidh forum eile airson politicians a' labhairt do sluagh na h-Alba, ach tha mi airson a' cumail taic gu forum airson sluagh na h-Alba a' labhairt do'n politicians! Thuirt mi cuideachd ma tha duine ann a' Chuimrigh a' cleachadh Cuimris carson nach eil am buidhean seo a' cleachadh Gàidhlig idir? Saoil mi gu bheil e uamhasach cudthromach airson Parlamaid ann an Dun Eideann a bhios airson duine sam bith ann an Albainn, Gàidheal agus Gall, bho Gàidhealtachd agus Galltachd, a' bruidhuinn còmhla ri cheile airson aon miann - sgàth duthaich fhèin.

Agallamh ris Am Bràighe - An t-Earrach 95

An darna aithris anns an t-sreath ri daoine na bhall Gaelic-L
? Càit an d'rugadh tu?
Rugadh agus thogadh mi ann an Dùn Bhlàthainn ann an Siorrachd Pheairt, Alba. 'Se baile bheag snog a th'ann le eaglais mhor agus faisg air na beanntan. Timcheall air deich mìle daoine a' fuireach ann. An dràsda, tha mi a' fuireach ann an Dùn Éideann.
? Cùin' a thòisich thu air Gàidhlig ag ionnsachadh agus carson?
Thòisich mi air Gàidhlig a ionnsachadh bho chionn ceithir bliadhna. Bha mi 25 bliadhna a dh'aois aig an àm sin agus bha mi a' fuireach faisg air Lunnainn, ann an ceann a deas Shasainn. Gu cinnteach, 'se àite neonach airson Gàidhlig ionnsachadh a th'ann ach tha iomadh rud Gàidhlig ann an sin. Ach b'e na h-àiteachan mun cuairt air an robh ainmean Gàidhlig faisg air Dùn Blàthainn a thog ùidh annam 'sa Ghàidhlig anns a' chiad àite. Ghabh mi ùidh ann an ceòl nan Gàidheal le bhith ag èisdeachd ri Runrig agus Capercaillie, corr is deich bliadhna air ais.
? Dé na dòighean-ionnsachaidh a tha thu a' cuir gu feum?
Aig an tòiseach, dh'ionnsach mi beagan bho leabhraichean agus bha mi aig clasaichean oidhche fad cóig miosan a tìde. Bha na dòighean sin glé fheumail aig an tòiseach, ach an déidh sin, stad mi a dhol gu clasaichean. Chan eil mi ag iarraidh Gàidhlig ionnsachadh mar cuspair idir . B'fheàrr leam a h-ionnsachadh mar a rinn mi leis a Bheurla agam - gu nadarrach, a' bruidhinn ri duine aig a bheil Gàidhlig, ann an còmhradh. Bidh mi a' cleachadh Gàidhlig air Gaelic-L, aig céilidhean, aig coisirean, air a' fòn agus bho chionn ghoirid air a' radio. B' fheàrr leam coimhead air na programan Gàidhlig air a' Telebhisean agus éisdeachd ri Radio nan Gàidheal cuideachd. Dh'ionnsaich mi a' chuid as motha bho Gaelic-L, coisirean-ciùil agus òrain Ghàidhlig.
? A bheil thu nad bhall de chomunn Gàidhlig sam bith?
Tha. Tha mi nam bhall de Chomann an Luchd-Ionnsachaidh (tha obair pairt-ùine agam leotha), An Comunn Gàidhealach, agus Gaelic-L. Tha mi nam bhall den Chommunn Ghàidhealach oir tha ùidh agam ann an seinn aig a' Mhòd.
? Gu dé a' bhuidheann-chiùil Cheilteach a 's fhearr leat?
Caileagan Mhabu, Eilidh MacKenzie, Rita and Mary Rankin, Màiri Sìne Lamond, Keltoi agus gu h-àraid, Mac-talla 'S fheàrr leam na buidheannan-ciùil anns a bheil seinneadaran matha.
? Gu dé an leabhar Gàidhlig mu dheireadh a leugh thu?
O chionn goirid, thòisich mi a' dol dha'n seirbhisean Gàidhlig ann an Dùn Éideann. Tha iad glé dhoirbh a' leantainn agus mar sin, cheannaich mi Bioball Gàidhlig. An déidh dhomh leughadh a-mach bho'n leabhar "An deagh sgeul aig Marcus" thug am Ministear dhomh leth-bhreac dheth. Tha e glé innteannach agus nas fhasa a leughadh oir tha e sgrìobhte ann an Gàidhlig nn latha an diugh.
? Gu dé cho tric a chleachdas tu GAELIC-L?
Mar as àbhaist deich mionaid 'sa mhadainn agus fichead mionaid feasgar, às déigh m'obair.
? Carson a tha GAELIC-L cudthromach?
Tha mi ag aontachadh ri George Seto mu dheidhinn ceanglaichean a thogail eadar muinntir na Gàidhlig air feadh an t-saoghail. Tha sin cudthromach gu dearbh. Tha mi a' creidsinn cuideachd gu bheil e uabhasach feumail dòighean ùra a' chleachadh airson tòirt air Gàidhlig fàs, mar eiseamplar coimpiutairean, multi-media, etc. Nan robh a' Ghàidhlig ga fàgail aig a' chroit, anns a' choisir agus aig a' Chrìosdaidheachd, bhiodh i a' seargadh agus a' tighinn gu crìch.

Aithris mu dheidhinn Oilthigh na Gàidhealtachd

Air a sgriobhte an t-Suiltainn 1995 aig An Ceathramh, Cataibh

Tha mi airson Oilthigh na Gàidhealtachd (ONG) fhaicinn gus tuilleadh cothroman a bhrosnachadh dhan daoine no daoine airson eachdraidh agus cultur na Gàidhealtachd ionnsachadh.

An duigh, 's agam ri moran daoine a' Ghaidhealtachd fhagail airson foghlum ard-ire fhaighinn. Aig an toiseach, leis an oilthigh, bidh mu dheidhinn sia colaidsean a cho-cheangail ri cheile airson teagasg a dheanamh agus aig an uairsin bidh daoine comasach air foghlum fhaighinn air feadh na Gàidhealtachd. Anns na bliadhnaichena a leantainn, a thaobh leasaichean, chan fhaod mi faicinn carson nach bidh cothroman mar sin leantainn airson daoine air feadh Alba no gu dearbh air feadh an t-saoghail ceum no cuspair ionnsachadh ann an doigh sin (mar an oilthigh-fosgailte a-nis). Mar easamplair, daoine ann an Alba Nuadh ag iarraidh rudan ag ionnsachadh mu dheidhinn na Gàidhealtachd b'urrain dhi "rathad mor an fhiosrachaidh" a chleachadh bho'n oilthigh airson sin a dheamamh.

'Se mo bheachdsa gun robh an astar cho mor eadar daoine as na Gàidhealtachd - 'se si an rud a rinn am milleadh na miosa airson cultur na Gàidheal a mharabhadh agus tha cothrom ur againn an drasd' airson sin a chur gu cothromach - a dhion ar cultur, a gleiteadh ar daoine ann ar duthaich agus a leudachadh cothroman airson daoine bho aite sam bith rudan mu dheidhinn na Gàidhealtachd (ann am Beurla no Gàidhlig) ionnsachadh.

Craig Cockburn
craig@siliconglen.com

Copyright © 1994-2005 Craig Cockburn

Bun-dhuilleagback to home page